Właściwość sądu

Orzekanie w sprawach o rozwód należy do właściwości rzeczowej sądów okręgowych. Właściwym miejscowo jest sąd okręgowy, w okręgu którego małżonkowie mieli ostatnie wspólne miejsce zamieszkania, o ile chociaż jedno z nich przebywa nadal w okręgu tego sądu. W przypadku, gdy żaden z małżonków nie przebywa w ww. okręgu, pozew należy złożyć do sądu okręgowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania strony pozwanej. Jeżeli i tej ostatniej podstawy nie ma (bo np. pozwany przebywa na stałe za granicą), pozew składamy do sądu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania powoda, a więc tej osoby, która wnosi pozew.

Opłata od pozwu o rozwód

Od pozwu o rozwód pobiera się opłatę stałą w kwocie 600 zł. Przedmiotową opłatę można uiścić w formie wpłaty bezgotówkowej, gotówkowej lub przy użyciu znaków opłaty sądowej.

W pierwszym przypadku osoba składająca pozew może dokonać przelewu na właściwy rachunek bankowy danego sądu (numery rachunków bankowych dostępne są m.in. na stronach internetowych sądów). Opcja gotówkowa wiąże się z uiszczeniem opłaty w kasie sądu, zaś ostatnią możliwością jest zakup znaków opłaty sądowej, które można wygenerować w systemie teleinformatycznym Ministerstwa Sprawiedliwości

Rozprawy 

Rozprawy rozwodowe odbywają się przy drzwiach zamkniętych, chyba że obie strony żądają publicznego rozpoznania sprawy, a sąd uzna, że jawność nie zagraża moralności. W rozprawie uczestniczą zatem strona powodowa i pozwana, pełnomocnicy stron (o ile zostali ustanowieni), świadkowie (w momencie składania przez nich zeznań) oraz maksymalnie po dwie osoby zaufania dla każdej ze stron.

Przesłanki orzeczenia rozwodu

Przesłanką pozytywną warunkującą rozwiązanie małżeństwa przez rozwód jest w myśl art. 56 § 1 k.r.o. „zupełny i trwały rozkład pożycia”. Z drugiej strony, należy zwrócić uwagę na przesłanki negatywne w postaci żądania rozwodu przez małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia, sprzeczność rozwodu z dobrem wspólnych małoletnich dzieci oraz sprzeczność z zasadami współżycia społecznego. W pierwszej kolejności Sąd ustala czy zaistniała przesłanka pozytywna, a następnie analizuje czy zachodzi w sprawie któraś z wymienionych przesłanek negatywnych. 

Zupełność rozkładu pożycia oznacza, że pomiędzy małżonkami ustały wszystkie trzy więzi, tj. fizyczna, duchowa i gospodarcza. Trwałość zaś rozkładu pożycia zachodzi wówczas, gdy brak jest perspektyw na to by małżonkowie powrócili do wspólnego pożycia.

Orzekanie o winie przez sąd

Orzekając rozwód sąd orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. Na zgodne żądanie małżonków, sąd zaniecha orzekania o winie. Sąd jest związany zgodnym stanowiskiem stron co do odstąpienia od badania winy rozkładu pożycia małżeńskiego. Powyższe może przyczynić się do znacznego przyspieszenia postępowania rozwodowego, a także ograniczyć konieczność wskazywania przed sądem okoliczności „niewygodnych” dla małżonków. Strony aż do zamknięcia rozprawy przed sądem pierwszej instancji mogą zmieniać swoje stanowisko w kwestii winy.

Krótki upływ czasu od daty zawarcia związku małżeńskiego

Częste pytanie, które pada ze strony chcących się rozwieść małżonków z krótkim stażem małżeńskim dotyczy tego, czy niewielki upływ czasu od daty zawarcia związku małżeńskiego wyłącza orzeczenia rozwodu. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 grudnia 1984 (III CRN 272/84) wskazał, że „krótki upływ czasu od daty zawarcia związku małżeńskiego przez osoby w młodym wieku i krótki stosunkowo okres rozkładu pożycia nie wyłączają same przez się orzeczenia rozwodu z uzasadnieniem, że rozkład pożycia z tych względów nie jest zupełny i trwały, jeżeli poza tym nie wchodzi w grę żadna z negatywnych przesłanek rozwodu”.

Pozostałe rozstrzygnięcia w wyroku rozwodowym

W wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga również o władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi obojga małżonków i o kontaktach rodziców z dziećmi oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Na zgodny wniosek stron sąd nie orzeka o utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem. Jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd w wyroku rozwodowym orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków. Na zgodny wniosek stron sąd może w wyroku orzekającym rozwód orzec również o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, o ile podział bądź jego przyznanie jednemu z małżonków są możliwe. Na wniosek jednego z małżonków sąd może w wyroku orzekającym rozwód dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu.

Skutki rozwodu

Wśród skutków o charakterze majątkowym wyróżnić można to, że z chwilą ustania małżeństwa z mocy prawa ustaje wspólność ustawowa, zaś każdy z małżonków może żądać podziału majątku wspólnego (o ile nie został orzeczony w postępowaniu rozwodowym). Rozwód niesie za sobą także skutki w dziedzinie prawa spadkowego. „Były małżonek” zostaje bowiem wyłączony od dziedziczenia ustawowego, a także traci prawo do zachowku.

Jedną z istotnych kwestii z pespektywy rozwodzących się małżonków jest zagadnienie powrotu do swojego poprzedniego nazwiska po rozwodzie. Taką możliwość stwarza kodeks rodzinny i opiekuńczy. W ciągu 3 miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu małżonek rozwiedziony, który wskutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje dotychczasowe nazwisko, może przez oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub konsulem powrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa.