Stwierdzenie nabycia spadku

Jedną z najpowszechniejszych kategorii spraw rozpoznawanych przez sądy cywilne są sprawy spadkowe, z którymi niemal każdy na pewnym etapie będzie miał do czynienia. Możemy wyróżnić stwierdzenie nabycia spadku na podstawie testamentu oraz stwierdzenie nabycia spadku na podstawie ustawy. Dodajmy, że możliwe jest także nabycie spadku częściowo w drodze dziedziczenia ustawowego, a częściowo w drodze dziedziczenia testamentowego.

W przypadku braku testamentu albo stwierdzenia jego nieważności lub bezskuteczności dojdzie do dziedziczenia ustawowego.

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku mogą złożyć osoby zainteresowane, wśród których znajdują się m.in. spadkobiercy ustawowi lub testamentowi, wierzyciele spadkobiercy oraz prokurator. Kryterium stanowi interes prawny o charakterze obiektywnym i rzeczywisty wpływ wyniku postępowania spadkowego na prawa i obowiązki  podmiotu składającego wniosek o stwierdzenie nabycia spadku. Wniosek składa się do Sądu Rejonowego właściwego dla ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy a jeżeli jego miejsca zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić – miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część. W braku powyższych podstaw sądem spadku jest sąd rejonowy dla m.st. Warszawy.

We wniosku konieczne jest przede wszystkim oznaczenie spadkodawcy, po którym ma nastąpić stwierdzenie nabycia spadku, daty i miejsca jego zgonu, ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić – miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część. Konieczne jest także wskazanie uczestników postępowania, tj. osób, których praw dotyczy wynik postępowania. Do wniosku należy dołączyć odpisy wniosku, w liczbie odpowiadającej liczbie uczestników postępowania, a także oryginały odpisów skróconych aktów stanu cywilnego. Odpisy skróconych aktów małżeństwa składa się dla wykazania pokrewieństwa osób, które na skutek zawarcia małżeństwa zmieniły nazwisko. Dla pozostałych spadkobierców należy złożyć skrócone odpisy aktów urodzenia. Jeżeli określona osoba dochodzi do spadku w związku ze śmiercią spadkobiercy powołanego do dziedziczenia w wyższej kolejności, to konieczne jest również złożenie skróconego odpisu aktu zgonu zmarłego spadkobiercy.

W przypadku dziedziczenia testamentowego konieczne jest załączenie do wniosku o stwierdzenie nabycia spadku oryginału testamentu. Jeżeli testament zostanie złożony, sąd dokona jego otwarcia i ogłoszenia. Warto w tym miejscu dodać, że uczestnicy postępowania o stwierdzenie nabycia spadku mogą w jego toku podnieść zarzut nieważności lub nieskuteczności testamentu. Testament jest nieważny m.in. wówczas, jeżeli został sporządzony przez spadkodawcę w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści, a także pod wpływem groźby.

Dziedziczenie gospodarstwa rolnego

Jeżeli spadkodawca zmarł przed dniem 14 lutego 2001 r., a w skład spadku wchodziło gospodarstwo rolne, podlega ono odrębnym regułom dziedziczenia. Wówczas zarówno sąd w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku, jak i notariusz w akcie poświadczenia dziedziczenia mają obowiązek odrębnie wskazać, kto dziedziczy wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne i w jakim udziale.

Zapewnienie spadkowe

Dowód w postaci zapewnienia spadkowego sąd odbiera od spadkobierców w celu ustalenia istnienia lub nieistnienia osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od dziedziczenia lub dziedziczyłyby wraz z nimi, a także o istnieniu ewentualnych testamentów sporządzonych przez spadkodawcę.

Odrzucenie spadku

Do upływu 6 miesięcy, od kiedy spadkobierca dowiedział się, że jest powołany do spadku, może on złożyć oświadczenie o tym, iż spadek przyjmuje lub go odrzuca. Jeżeli zdecyduje się przyjąć spadek, to powinien oświadczyć również, czy spadek przyjmuje wprost, to znaczy bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe, czy też z dobrodziejstwem inwentarza, to znaczy z ograniczeniem takiej odpowiedzialności. Oświadczenie powyższe można złożyć przed notariuszem lub w sądzie rejonowym, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenie.

Opłata od wniosku

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku podlega opłacie stałej w wysokości 100 zł (art. 49 ust. 1 pkt 1 u.k.s.c.). Dodatkowo należy uiścić opłatę w kwocie 5 zł za wpis dokonywany w Rejestrze Spadkowym.

Środki zaskarżenia

Od postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku przysługuje apelacja (art. 518 k.p.c.).

Akt poświadczenia dziedziczenia

Należy zaznaczyć, że do sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia ustawowego lub na mocy testamentu uprawniony jest także Notariusz.